Những điều cần biết về huyết áp tâm thu

Huyết áp là chỉ số cơ bản để đánh giá tình hình sức khỏe của cơ thể, bao gồm hai thông số là huyết áp tâm thu và tâm trương. Đặc biệt, huyết áp tâm thu là chỉ số thường được quan tâm nhiều hơn cả. Vậy, huyết áp tâm thu là gì? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp những vấn đề liên quan đến chỉ số này.

Huyết áp tâm thu - Chỉ số phản ánh sức khỏe cần được quan tâm

Huyết áp tâm thu là gì?

Huyết áp tâm thu hay huyết áp tối đa là áp lực của máu trong động mạch tác động lên thành mạch ở mức cao nhất khi tim co bóp.

Huyết áp tâm thu có ảnh hưởng lớn đến khả năng hoạt động của nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể như: Não, gan, thận,... Đặc biệt, ý nghĩa của huyết áp tâm thu chính là nền tảng để các cơ quan hoạt động tốt. 

Vậy, huyết áp tâm thu bao nhiêu là bình thường? Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), chỉ số huyết áp tâm thu bình thường dao động trong khoảng từ 90-140 mmHg. 

Các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp tâm thu

Có nhiều yếu tố gây ảnh hưởng đến huyết áp tâm thu, bao gồm các yếu tố bên trong và bên ngoài cơ thể.

Các yếu tố bên trong:

• Sức co bóp của tim: Khi tim đập càng nhanh, co bóp càng mạnh sẽ làm tăng áp lực của dòng máu lên thành mạch, huyết áp tâm thu tăng cao.
• Sức cản ngoại vi: Thành động mạch co giãn tốt, không cản trở máu lưu thông sẽ giúp máu di chuyển dễ dàng hơn, làm huyết áp tâm thu ổn định. Đối với các trường hợp xơ vữa động mạch, thành mạch đàn hồi kém gây cản trở sự lưu thông máu, dẫn đến huyết áp tăng cao.
• Tuần hoàn máu: Lượng máu trong cơ thể cũng là yếu tố tác động lên chỉ số huyết áp tâm thu cao hay thấp. Trong trường hợp cơ thể bị thiếu máu, không đủ để tạo áp lực lên thành động mạch sẽ làm huyết áp bị giảm.

Các yếu tố bên ngoài

• Chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt: Thói quen ăn uống gây ảnh hưởng đến huyết áp tâm thu. Chế độ ăn mặn, nhiều mỡ sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về thành mạch và huyết áp.
• Tư thế ngồi: Tư thế thẳng lưng giúp máu lưu thông từ tim đến các cơ quan được tốt hơn, từ đó giữ cho huyết áp tâm thu ở mức ổn định.
• Tuổi tác: Trẻ em thường có số chỉ số huyết áp thấp và tăng dần ở người lớn. Ở trẻ em, huyết áp tâm thu được tính bằng công thức: 80 + 2n (n = số tuổi).
• Giới tính: Nữ giới thường có chỉ số huyết áp tâm thu thấp hơn so với nam giới ở cùng độ tuổi.
• Các thuốc điều trị: Thuốc co mạch gây tăng huyết áp, thuốc ngủ gây hạ huyết áp,...
• Môi trường: Không gian ồn ào, chật hẹp có thể làm tăng huyết áp tạm thời.
• Tâm lý lo lắng, sợ hãi, phấn chấn cũng có thể gây ra tăng huyết áp tâm thu.

Các yếu tố thường gặp gây ảnh hưởng đến huyết áp tâm thu

Những rối loạn liên quan đến huyết áp tâm thu

Huyết áp tâm thu là chỉ số quan trọng đối với hoạt động của cơ thể nói chung cũng như của hệ tuần hoàn nói riêng. Chính vì thế mà các rối loạn liên quan đến huyết áp tâm thu cần phải được chú ý và không nên coi thường. Một số rối loạn liên quan thường gặp như:

Huyết áp tâm thu cao

Trên thực tế, huyết áp tâm thu cao thường gặp ở hai trường hợp là: Tăng huyết áp tâm thu đơn độc và huyết áp kẹp.

Tăng huyết áp tâm thu đơn độc

Tăng huyết áp tâm thu đơn độc là tình trạng xảy ra khi huyết áp tâm thu liên tục tăng cao hơn 140mmHg trong khi huyết áp tâm trương vẫn nằm trong ngưỡng bình thường (dưới 90mmHg). Bệnh thường phổ biến ở những người từ 50 tuổi. Theo thống kê có khoảng 60% người cao tuổi gặp tình trạng tăng huyết áp tâm thu đơn độc.

Hiện nay, nguyên nhân gây tăng huyết áp tâm thu vẫn còn là vấn đề gặp nhiều tranh cãi, tuy nhiên trong đa số trường hợp đều là do sự lão hóa của thành mạch. Các động mạch sẽ dần mất đi sự co giãn và xuất hiện các mô sẹo gây cản trở lưu thông dòng máu. 

Ngoài ra, tăng huyết áp tâm thu đơn độc còn có thể do các bệnh lý như: Xơ vữa động mạch, thiếu máu, cường giáp, hội chứng Conn,...

Tăng huyết áp tâm thu đơn độc nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng. Huyết áp tâm thu tăng cao và liên tục có thể gây vỡ mạch máu tại cơ quan đích: 

• Nếu vỡ mạch máu não sẽ gây xuất huyết não, dẫn đến liệt nửa người hoặc toàn thân, khó nói, thậm chí là hôn mê.
• Gây bong tróc các mảng xơ vữa làm tắc lòng mạch và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. 
• Tăng nguy cơ suy tim, phì đại tâm thất trái.
• Suy thận cấp, tăng creatinin huyết thanh, protein niệu. 
• Bệnh mạch máu ngoại vi.

Huyết áp kẹp

Huyết áp kẹp là hiện tượng hiệu số của huyết áp tâm thu và tâm trương nhỏ hơn hoặc bằng 25 mmHg. 

Huyết áp kẹp thể hiện chức năng bơm máu của tim đang bị ứ trệ. Áp lực của dòng máu lên thành mạch tăng khiến cho tim phải tăng mức làm việc, lâu dần có thể gây phì đại tâm thất trái và suy tim. Hậu quả nghiêm trọng nhất của huyết áp hẹp là suy tim không hồi phục, thậm chí là gây tử vong. 

Huyết áp tâm thu thấp

Huyết áp tâm thu giảm cũng là vấn đề thường xuyên xảy ra và cần được chú ý. Huyết áp tâm thu hạ đột ngột khiến cho não và các cơ quan không được cung cấp đủ oxy, chất dinh dưỡng. Chính vì vậy, người bệnh thường cảm thấy hoa mắt, chóng mặt, tim đập nhanh, hồi hộp, lú lẫn, ngất xỉu, mất ý thức tạm thời. Nghiêm trọng hơn là thiếu máu não kéo dài có thể gây chết não và đe dọa đến tính mạng.

Huyết áp tâm thu cao là rối loạn thường gặp và tiềm ẩn nhiều mối nguy hiểm cho sức khỏe nếu chúng ta không kiểm soát tốt

Kiểm soát huyết áp tâm thu bằng cách nào?

Chỉ số huyết áp tâm thu cần được theo dõi và kiểm soát thường xuyên nếu đang nằm ngoài ngưỡng an toàn cho phép. Dưới đây là một số phương pháp kiểm soát huyết áp tâm thu mà bạn có thể tham khảo:

Theo dõi chỉ số huyết áp thường xuyên

Thường xuyên theo dõi chỉ số huyết áp bằng máy đo huyết áp là việc vô cùng quan trọng giúp kiểm soát tốt huyết áp tâm thu. Bạn nên kiểm tra huyết áp ít nhất một lần trong ngày vào những khoảng thời gian cố định và ghi lại kết quả vào sổ theo dõi. Điều này sẽ giúp bạn theo dõi huyết áp chính xác, dễ dàng và đầy đủ hơn.

Dùng thuốc đúng cách

Khi gặp vấn đề liên quan đến huyết áp, cách tốt nhất là bạn nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn và chỉ định sử dụng thuốc phù hợp. Nên tuân thủ đúng theo điều trị của bác sĩ, uống đúng thuốc, đủ liều, không tự ý thêm hoặc bớt liều dùng.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Để kiểm soát huyết áp tốt, bạn cần xây dựng một chế độ ăn phù hợp. Nên bổ sung thêm các thực phẩm giàu canxi, kali, vitamin như: Trứng, sữa, các loại rau xanh, cây họ đậu,...

Hạn chế ăn mặn (các chuyên gia khuyên rằng mỗi ngày nên ăn ít hơn 1500mg muối NaCl), không nên dùng nhiều đồ chiên xào, thực phẩm giàu chất béo, chất kích thích như cafe, rượu, bia, thuốc lá,...

Thường xuyên tập thể dục

Người bị rối loạn huyết áp nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày bằng các bài tập nhẹ nhàng, phù hợp như đi bộ, đạp xe, yoga,… Luyện tập đều đặn mỗi ngày giúp cơ thể tăng sức đề kháng và thành mạch được bền vững.

Xây dựng lối sống lành mạnh

Cân bằng giữa thời gian làm việc và nghỉ ngơi, tránh để cơ thể bị căng thẳng, mệt mỏi quá mức cũng là cách hữu hiệu giúp duy trì huyết áp ổn định. Sau những giờ làm việc căng thẳng bạn có thể thư giãn tâm trí, đầu óc bằng cách đọc sách, vẽ tranh, nghe nhạc,... Điều hòa cảm xúc được coi như là chìa khóa giúp kiểm soát huyết áp ổn định tốt nhất mà bạn nên rèn luyện.

Ổn định huyết áp tâm thu hiệu quả bằng cách giữ tinh thần thoải mái

>>> Xem thêm: Điều trị cao huyết áp và những lời khuyên hữu ích

Ổn định huyết áp tâm thu tại nhà bằng sản phẩm thảo dược

Hiện nay, sử dụng các sản phẩm thảo dược để ổn định huyết áp đang là xu hướng được các chuyên gia và nhiều người tin tưởng. Các thảo dược này đã được nghiên cứu chứng minh và công nhận về hiệu quả kiểm soát huyết áp tâm thu cho người bệnh. Một số thảo dược có công dụng nổi bật như:

Cần tây

Cần tây là một loại thảo dược có tác dụng tốt đối với người mắc bệnh tăng huyết áp nói chung và huyết áp tâm thu nói riêng. Trong cây cần tây có chứa apigenin có trong cần tây có tác dụng giúp giãn thành mạch, tăng lưu thông tuần hoàn máu trong cơ thể, từ đó góp phần phòng ngừa tăng huyết áp. 

Ngoài ra, chất N-butylphthalide giúp giảm căng thẳng và giãn thành mạch máu, từ đó hỗ trợ máu lưu thông tốt hơn, giảm áp lực lên thành mạch.

Theo một nghiên cứu vào năm 2013, cao cần tây hỗ trợ hạ chỉ số huyết áp từ 23-38 mmHg. Tác dụng này kéo dài ngay cả khi ngừng sử dụng trong một khoảng thời gian do có chứa N-butylphthalide bị đào thải chậm ra bên ngoài. Hơn nữa, cao cần tây không ảnh hưởng đến huyết áp bình thường. Chính vì vậy khi sử dụng các sản phẩm có chứa cao cần tây sẽ không gây hạ huyết áp quá mức.

Bên cạnh đó các nghiên cứu vào năm 2015 và 2019 cũng cho thấy cao lá cần tây vừa có tác dụng ổn định huyết áp tâm thu và tâm trương, vừa giúp giảm nồng độ lipid máu.

Cần tây - Thảo dược hỗ trợ ổn định huyết áp tâm thu

Tỏi

Tỏi là một vị thảo dược quen thuộc được sử dụng để chống lại hiện tượng tăng huyết áp. Trong tỏi có chứa allicin, các vitamin và khoáng chất, đặc biệt là selen. Selen có khả năng làm sạch máu, giảm hàm lượng cholesterol xấu từ đó làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạnh, giúp thành động mạch bền vững và ổn định huyết áp tâm thu.

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2008 trên trang “Rối loạn tim mạch” đã khẳng định, tỏi vượt trội hơn hẳn so với các giả dược trong việc giảm áp lực máu trên người bệnh cao huyết áp.

Do đó, bạn nên sử dụng sản phẩm chứa cao cần tây kết hợp với chiết xuất tỏi để nâng cao hiệu quả ổn định huyết áp tâm thu. 

Các chỉ số huyết áp luôn là vấn đề cần được quan tâm đối với tất cả chúng ta. Bài viết trên đây đã cung cấp các thông tin hữu ích liên quan đến chỉ số huyết áp tâm thu. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào liên quan đến các chỉ số huyết áp hoặc bệnh cao huyết áp, bạn có thể để lại dưới phần bình luận, đội ngũ tư vấn viên sẽ liên hệ giải đáp nhanh nhất.

Tài liệu tham khảo:

https://www.jacc.org/doi/abs/10.1016/S0735-1097(97)00081-8

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0002914999006359

https://www.acpjournals.org/doi/abs/10.7326/0003-4819-138-1-200301070-00006